Đồng bộ các giải pháp để ngăn chặn tài xế sử dụng ma túy khi lái xe

Nhiều tài xế vẫn bất chấp vi phạm

Ngày 12/10, lãnh đạo Trạm CSGT Đức Phổ-Phòng CSGT Công an tỉnh Quảng Ngãi cho biết, đơn vị đã lập biên bản và phối hợp với Công an TX Đức Phổ để củng cố hồ sơ, xử lý đối với hai tài xế điều khiển xe container và xe tải đường dài dương tính với ma túy.

Cụ thể, qua dừng kiểm tra phương tiện xe container biển số 95H-003.13 do tài xế Đ.V.T, 41 tuổi, ở TX An Nhơn, tỉnh Bình Định điều khiển, lưu thông trên QL1 đoạn qua địa bàn TX Đức Phổ.

Ngoài kiểm tra hành chính và text nhanh ma túy, cơ quan chức năng đã phát hiện tài xế Đ.V.T dương tính với ma túy.

Làm việc với cơ quan công an, tài xế Đ.V.T khai nhận, trước đó đã sử dụng ma túy đá với một số tài xế và người bốc vác hàng hóa khác ở tỉnh Quảng Nam.

Tương tự, qua dừng kiểm tra phương tiện đối với xe tải BKS 35H-014.41, cán bộ Trạm Cảnh sát giao thông Đức Phổ phát hiện tài xế P.Đ.M, trú tỉnh Ninh Bình dương tính với ma túy.

Khai với công an, tài xế P.Đ.M khai nhận điều khiển phương tiện chở hàng bắc nam, quá trình lưu thông từ Ninh Bình vào TPHCM, khi đến Quảng Ngãi thì bị bắt giữ, trước đó có sử dụng ma túy.

Trước đó, vào đêm 29/8, tổ công tác Cục CSGT và Phòng CSGT Công an tỉnh Phú Yên tiến hành kiểm tra chuyên đề người điều khiển xe trên đường có chất cồn và ma túy trong cơ thể. Trong quá trình kiểm tra tại Km 1318 trên Ql1A đoạn qua xã An Mỹ, huyện Tuy An, Phú Yên thì phát hiện tài xế xe ô tô khách giường nằm Đệ Nhất (Bình Định) dương tính với ma túy.

Lái xe là V.V.T., sinh năm 1985, trú tại huyện Tuy Phước, Bình Định, điều khiển phương tiện mang BKS 77B-013.29 của hãng xe Đệ Nhất có dấu hiệu bất thường nên test nhanh mẫu nước tiểu và cho ra kết quả dương tính với MOP (heroin).

V.V.T khai nhận trước đó đã được lái xe ôm ở bến xe ở TPHCM rủ rê hút heroin. Hậu quả T. và nhà xe Đệ Nhất phải nhận là cả người và phương tiện phải bị đình chỉ và niêm phong, chờ một kết cục xứng đáng từ sạ nghiêm minh của pháp luật.

Hành khách trên chuyến xe thì phải chờ đợi di chuyển xe khác và một phen hú vía khi giao tính mạng mình cho một tài xế đã sử dụng ma tuý.

Cũng trong tháng 8/2023, Công an thành phố Quy Nhơn đã tạm giữ hình sự với tài xế lái xe đường dài Đinh Xuân Vĩnh (sinh năm 1984) trú phường Lê Hồng Phong, thành phố Quy Nhơn về hành vi "Tàng trữ trái phép chất ma túy".

Tại cơ quan Công an, Đinh Xuân Vĩnh cho biết, khi đang là tài xế lái xe, nghe nhiều tài xế khác rủ rê và cho rằng sử dụng ma túy tổng hợp, các chất kích thích sẽ giúp họ có sức khỏe, bền bỉ trong quá trình điều khiển phương tiện giao thông nên đã thử. Tuy nhiên sau vài tháng sử dụng, đến nay Vĩnh đã nghiện ma túy, không những việc lái xe bỏ bê mà còn hay tụ tập các đối tượng khác cùng sử dụng ma túy.

Cuối tháng 4, Công an thành phố Quy Nhơn cũng đã bắt quả tang Huỳnh Tấn Dũng (sinh năm 1998) trú phường Quang Trung, thành phố Quy Nhơn là một tài xế taxi có hành vi "Mua bán trái phép chất ma túy". Dũng khai nhận, ban đầu chỉ sử dụng ma túy để tỉnh táo trong việc lái xe nhưng khi sử dụng không thoát khỏi sự cám dỗ của nó. Từ khi nghiện, số tiền lái xe không đủ mua ma túy nên đã tìm hiểu chuyển sang bán ma túy cho các con nghiện khác để lấy tiền sử dụng.

Hay đầu tháng 10/2022, Công an thành phố Quy Nhơn đã khởi tố cùng lúc 4 đối tượng đều là phụ xe, gồm: Ngô Quốc Bảo (sinh năm 2000), Trần Quang Vũ (sinh năm 1994), Hồ Phi Sĩ (sinh năm 1997) đều trú huyện Tuy Phước và Hồ Hữu Phúc (sinh năm 1990) trú tỉnh Đắk Lắk về hành vi "Tổ chức sử dụng trái phép chất ma tuý".

Cả 4 đối tượng đều là phụ xe ô tô đường dài, nhân lúc xe đang đợi hàng, đợi khách thì rủ nhau đi sử dụng ma túy. Lúc đầu, nhóm sử dụng ma túy với mục đích giúp tỉnh táo, chống mệt mỏi, nhưng sau đó lạm dụng ma túy và nghiện mà không thể cai được. Không chỉ mỗi trước chuyến đi xe đường dài sử dụng ma túy mà thời gian không đi xe các đối tượng vẫn cần ma túy.

Chế tài xử lý còn nhẹ, chưa đủ sức răn đe

Qua thống kê và thông qua các biện pháp nghiệp vụ, lực lượng chức năng đã phát hiện các trường hợp vi phạm chủ yếu là lái xe kinh doanh vận tải hoạt động đường dài (chiếm 51%); lái xe ô tô con và lứa tuổi thanh niên chiếm 49%. Các loại ma túy được phát hiện trong cơ thể người vi phạm chủ yếu là Methamphetamin, Amphetamin và một số loại ma túy thuộc nhóm Opiate (có nguồn gốc chiết xuất từ cây thuốc phiện). Trong khi ma túy tổng hợp dạng Amphetamin rất nguy hiểm, người sử dụng bị ảnh hưởng trực tiếp đến hệ thần kinh trung ương, gây ảo giác, dẫn đến suy giảm chức năng nhận thức, hành động trong trạng thái tinh thần kích động mạnh. Phương tiện do họ điều khiển chủ yếu là các xe có tải trọng lớn, chạy đường dài, xe khách chở nhiều người hoặc xe con có gia tốc lớn nên khi tai nạn thường gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng.

Nguyên nhân của tình trạng còn nhiều lái xe sử dụng ma túy, chất gây nghiện trong thời gian qua là do nhiều lái xe nghiện ma túy từ trước, không có ý thức tuân thủ pháp luật, cố tình vi phạm mặc dù biết hành vi của mình gây nguy hiểm cho xã hội. Một số đối tượng là thanh thiếu niên do ăn chơi, đua đòi, thích tìm cảm giác mạnh nên đã sử dụng ma túy trước khi điều khiển xe. Hơn nữa công tác quản lý nhà nước trong lĩnh vực vận tải còn hạn chế, một số doanh nghiệp vận tải buông lỏng vấn đề này, không thường xuyên tổ chức kiểm tra, giám sát lái xe, chỉ chú trọng vào lợi nhuận trong hoạt động kinh doanh. Trong khi hiện nay, pháp luật đã quy định nhiều nội dung về trách nhiệm của chủ phương tiện về quản lý, tuyển dụng, tập huấn lái xe, theo dõi thiết bị giám sát hành trình hoặc phải có bộ phận theo dõi an toàn giao thông.

Mặc dù tình trạng lái xe vi phạm về hành vi sử dụng trái phép chất ma túy diễn ra rất đáng báo động, tuy nhiên các quy định của pháp luật liên quan đến hành vi vi phạm nêu trên còn thiếu hoặc chế tài xử lý còn nhẹ, chưa đủ sức răn đe. Khoản 3 Điều 25 Luật Xử lý vi phạm hành chính, Nghị định 100/2019/NĐ-CP ngày 30/12/2022 của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực giao thông đường bộ, đường sắt quy định: Đối với các trường hợp lái xe dương tính với chất ma túy, ngoài bị xử phạt vi phạm hành chính còn bị áp dụng hình thức xử phạt bổ sung, tước giấy phép lái xe đối đa lên tới 24 tháng. Mức phạt tiền có thể lên tới 40 triệu đồng đối với người điều khiển ô tô dương tính với chất ma túy.

Tuy nhiên, các quy định liên quan đến đào tạo, cấp, đổi giấy phép lái xe cơ giới đường bộ hiện nay lại chưa có quy định về việc thu hồi giấy phép lái xe đối với các trường hợp vi phạm điều khiển xe trên đường mà trong cơ thể có chất ma túy hoặc bị phát hiện nghiện ma túy. Thông tư liên tịch số 25/2015/BGTVT-BYT của Bộ Giao thông vận tải và Bộ Y tế quy định về tiêu chuẩn sức khỏe của người lái xe, việc khám sức khỏe định kỳ đối với lái xe ô tô và quy định về cơ sở y tế khám sức khỏe cho người lái xe cũng chỉ quy định các trường hợp khi khám sức khỏe mà dương tính với chất ma túy thì không đủ điều kiện lái xe theo quy định. Vì vậy, các trường hợp lái xe dương tính với chất ma túy chỉ bị xử phạt hành chính và tước giấy phép lái xe đối đa đến 24 tháng, chưa có quy định cụ thể nào về thu hồi, tịch thu giấy phép lái xe hoặc không cấp lại vĩnh viễn đối với các trường hợp vi phạm.

Kiên quyết sa thải nếu phát hiện tài xế sử dụng ma túy

Mặc dù vậy, có thể khẳng định, hiện nay hệ thống pháp luật về xử lý tài xế sử dụng ma túy hoặc có chất ma túy trong người đều hết sức nghiêm minh và chặt chẽ. Các mức phạt đưa ra  khá nghiêm khắc, nhưng vì sao các lái xe vẫn bất chấp tính mạng bản thân và hành khách trên xe, vẫn sử dụng ma túy trong hành trình và hiện chưa có biện pháp nào hiệu quả để chấm dứt được thực trạng trên.

Tại Hội nghị ngành GTVT ngày 17/8, ông Phạm Anh Tuấn, Chủ tịch UBND tỉnh Bình Định cho rằng, bên cạnh hệ thống pháp luật cũng như các đợt ra quân, kiểm tra của các lực lượng chức năng thì để quản lý tốt lái xe, ngăn tình trạng tài xế sử dụng chất kích thích, cần phải gắn trách nhiệm vào các doanh nghiệp. Doanh nghiệp nào có lái xe vi phạm nhiều thì sẽ bị đình chỉ, bị thông báo trên toàn hệ thống và thậm chí là cả nước. Hiện nay, phương châm của tỉnh Bình Định đối với ngành GTVT luôn luôn coi phòng ngừa là chính. Đồng thời yêu cầu các doanh nghiệp cần thường xuyên kiểm tra sức khỏe đột xuất, ngẫu nhiên đối với lái xe; hoặc định kỳ lái xe 6 tháng/lần. Về phía doanh nghiệp cũng cần phải tuân thủ yêu cầu chỉ được phép cho lái xe chạy đúng số giờ quy định, cấm ép lái xe chạy quá số giờ, gây áp lực, khiến họ phải tìm đến con đường sử dụng ma túy để giảm áp lực.

Bên cạnh đó, cũng cần có sự phối hợp lưu trữ những thông tin, hồ sơ của lái xe dương tính với ma túy và chia sẻ để tất cả đơn vị chức năng, doanh nghiệp đều có thể kiểm tra khi tuyển dụng.

Theo Thượng tá Nguyễn Hồng Vang, Phó trưởng Phòng Cảnh sát giao thông Công an tỉnh Bình Định, tài xế nghiện ma túy có thể gây nguy hiểm cho người khác khi rơi vào hai trạng thái đói thuốc hoặc phê thuốc. Nếu đói thuốc, người lái xe sẽ cảm thấy mệt mỏi, ngáp liên tục, chảy nước mắt, thiếu quan sát và xử lý tình huống chậm. Còn khi phê thuốc, lái xe sẽ bị hưng phấn quá độ, dễ mất kiểm soát về thần kinh và thường có xu hướng phóng nhanh, vượt ẩu, cực kỳ nguy hiểm. Vì thế, việc xử lý nghiêm, không có vùng cấm trong hoạt động kiểm tra này phải được thực hiện nghiêm túc.

Về phía Bộ Công an, trước mắt lực lượng Cảnh sát giao thông cần phối hợp với các cơ quan truyền thông tiếp tục tăng cường công tác tuyên truyền việc chấp hành quy định pháp luật về bảo đảm trật tự an toàn giao thông cho mọi người dân, tập trung vào người điều khiển phương tiện giao thông như: lái xe khách, xe tải, xe đầu kéo chạy đường dài... Tăng cường phát hiện, kiên quyết xử lý các trường hợp vi phạm, tái phạm để tăng tính răn đe và phòng ngừa chung. 

Công an các đơn vị, địa phương tổ chức kiểm tra đôn đốc cán bộ, chiến sĩ làm nhiệm vụ bảo đảm trật tự an toàn giao thông; duy trì và thực hiện nghiêm túc các kế hoạch của Bộ Công an về công tác tuần tra, kiểm soát, xử lý vi phạm theo chuyên đề "người điều khiển xe trên đường mà trong cơ thể có chất ma túy, vi phạm nồng độ cồn". Trong đó chú trọng công tác điều tra cơ bản, nắm chắc các tổ chức, cá nhân hoạt động kinh doanh vận tải, nhất là vận tải đường dài, có số lượng đầu xe lớn; hoạt động trên địa bàn có nhiều nhà hàng, quán bar, vũ trường, khu vực có nhiều người nghiện, có tình hình ma túy phức tạp… Đồng thời tăng cường kiểm soát và sử dụng có hiệu quả các trang thiết bị để phát hiện hành vi vi phạm đối với người điều khiên xe trên đường mà trong cơ thể có chất ma túy. 

Trường hợp phát hiện lái xe dương tính với chất ma túy thì thông qua biện pháp nghiệp vụ, tiếp tục kiểm tra, xác minh để phát hiện, thu thập tài liệu, vật chứng có liên quan để xử lý (có thể xử lý hình sự) theo quy định pháp luật. Quá trình xử lý cần kiểm tra, rà soát kỹ trong hồ sơ xử phạt vi phạm hành chính, trong hệ thống cơ sở Dữ liệu quốc gia về dân cư, cơ sở dữ liệu xử lý vi phạm hành chính để phát hiện các trường hợp tái phạm, áp dụng xử phạt tình tiết tăng nặng và thông báo cho chính quyền địa phương (nơi lái xe cư trú) tổ chức quản lý người sử dụng trái phép chất ma túy theo quy định của Luật Phòng, chống ma túy năm 2021.

Về lâu dài, Bộ Công an phối hợp với các bộ, ngành liên quan cần nghiên cứu đề xuất sửa đổi, bổ sung Luật Xử lý vi phạm hành chính năm 2012 (sửa đổi bổ sung năm 2020) theo hướng: Thu hồi giấy phép lái xe đối với những người nghiện ma túy, dương tính với chất ma túy khi bị phát hiện điều khiển phương tiện giao thông; chỉ tổ chức cho học lại và cấp giấy phép lái xe mới khi họ đã đủ điều kiện sức khỏe theo quy định của ngành Y tế. Bộ Y tế cần sửa đổi, bổ sung hoặc ban hành văn bản pháp luật mới quy định về khám sức khỏe đối với lái xe theo hướng: Bổ sung quy định cụ thể đối với trường hợp người nghiện ma túy, dương tính với chất ma túy là trường hợp không đủ điều kiện để điều khiển phương tiện, phải thu hồi giấy phép lái xe. Đồng thời quy định rõ những trường hợp sau khi cai nghiện hoặc bị phát hiện dương tính với chất ma túy phải theo dõi trong khoảng thời gian nhất định và kiểm tra sức khỏe không có chất ma túy trong cơ thể thì mới đủ điều kiện để tham gia học, cấp lại giấy phép lái xe.

Vĩnh Hoàng